Ustawa o sygnalistach i sygnaliści: wyzwania i szanse dla ngo
Nowe przepisy prawne i ich wpływ na organizacje pozarządowe
19 czerwca 2024 roku w Polsce zaczęła obowiązywać ustawa o ochronie sygnalistów, która ma bezpośredni wpływ na funkcjonowanie wielu organizacji pozarządowych (NGO). Wprowadzona regulacja implementuje dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937, wskazując nowe obowiązki organizacji, zwłaszcza tych zatrudniających powyżej 50 osób. Przepisy te nie tylko nakładają dodatkowe obowiązki, ale również stwarzają szansę na budowanie kultury transparentności i bezpieczeństwa w NGO.
Sygnalista, definiowany w ustawie, to osoba, która zgłasza nieprawidłowości związane z naruszeniem prawa w swojej organizacji. To kluczowy element budowy systemów przeciwdziałania nadużyciom i wspierania uczciwości w działalności pozarządowej.
Sygnaliści w NGO: kto może zgłaszać i jakie naruszenia obejmuje ustawa?
Kogo dotyczą przepisy?
Ustawa o sygnalistach rozszerza pojęcie osoby zgłaszającej nieprawidłowości na szeroką grupę osób związanych z organizacją pozarządową. Mogą to być nie tylko pracownicy, ale także wolontariusze, kontrahenci, stażyści, a nawet kandydaci do pracy. Taka szeroka definicja ma zapewnić ochronę wszystkim, którzy z uwagi na swoją rolę mogą dostrzegać naruszenia prawa w działaniach NGO.
Jakie naruszenia mogą być zgłaszane?
Regulacje obejmują zgłoszenia dotyczące 16 obszarów prawa, w tym takich jak:
- przeciwdziałanie korupcji,
- zamówienia publiczne,
- ochrona środowiska,
- ochrona danych osobowych,
- bezpieczeństwo sieci teleinformatycznych,
- interesy finansowe Unii Europejskiej i państwa.
Organizacje pozarządowe mogą także rozszerzyć katalog naruszeń o kwestie wewnętrzne, takie jak łamanie kodeksów etycznych czy zasady antymobbingowe. Warto jednak pamiętać, że dodatkowe zgłoszenia wewnętrzne nie zawsze będą chronione na mocy przepisów ustawy.
Obowiązki organizacji pozarządowych wynikające z ustawy
Procedury zgłoszeń wewnętrznych
Jednym z kluczowych elementów ustawy jest obowiązek wdrożenia procedur zgłaszania nieprawidłowości w organizacjach zatrudniających minimum 50 osób. Takie procedury muszą być szczegółowo określone, aby spełniać wymogi ustawy oraz odpowiadać specyfice działalności NGO.
Każda organizacja musi:
- wyznaczyć kanały zgłoszeń, np. adres e-mail, infolinię lub dedykowaną platformę,
- zapewnić możliwość składania zgłoszeń anonimowo,
- określić osoby odpowiedzialne za weryfikację zgłoszeń i komunikację z sygnalistami,
- opracować szczegółowy system działań następczych, który będzie odpowiadał na zgłaszane przypadki,
- zapewnić informację zwrotną w terminach określonych w ustawie (7 dni na potwierdzenie przyjęcia zgłoszenia, 3 miesiące na odpowiedź).
Szkolenia i świadomość zespołu
NGO powinny zadbać o odpowiednie przeszkolenie swojego zespołu – zarówno pracowników, jak i wolontariuszy – w zakresie procedur wynikających z ustawy. Bez właściwego przygotowania członków organizacji trudno będzie skutecznie realizować przepisy. Szkolenia te powinny obejmować zarówno techniczne aspekty zgłaszania, jak i szersze omówienie praw i obowiązków sygnalistów.
Wyzwania dla organizacji pozarządowych
Jak zapewnić skuteczną ochronę sygnalistów?
Ochrona sygnalistów przed działaniami odwetowymi jest fundamentem ustawy. NGO muszą zadbać, by osoby zgłaszające nieprawidłowości czuły się bezpieczne, zarówno pod względem prawnym, jak i organizacyjnym. Kluczowe jest stworzenie kultury otwartości, która wspiera zgłaszanie naruszeń bez obaw o konsekwencje.
Zarządzanie zgłoszeniami
Sprawne zarządzanie zgłoszeniami wymaga jasnych procedur, które umożliwią szybkie i skuteczne rozwiązywanie problemów. NGO muszą zadbać, aby proces weryfikacji zgłoszeń był przejrzysty, zgodny z przepisami oraz skuteczny w eliminowaniu naruszeń.
Ochrona danych osobowych i poufność
Kwestie związane z ochroną danych osobowych zgłaszających oraz zachowaniem poufności wymagają szczególnej uwagi. Organizacje muszą wdrożyć rozwiązania techniczne i organizacyjne, które zabezpieczą zarówno dane sygnalistów, jak i informacje o zgłoszeniach.
Szanse dla NGO wynikające z nowych przepisów
Wdrożenie ustawy o ochronie sygnalistów to dla NGO nie tylko wyzwanie, ale także możliwość budowania bardziej transparentnego środowiska pracy. Organizacje, które skutecznie wdrożą przepisy, mogą zyskać zaufanie swoich członków, partnerów oraz społeczeństwa.
Transparentność i etyka działania przyczyniają się do tworzenia pozytywnego wizerunku organizacji, która dba o przestrzeganie prawa i reaguje na nieprawidłowości. Ponadto, dobrze funkcjonujący system zgłoszeń wewnętrznych pozwala uniknąć eskalacji problemów, co może w dłuższej perspektywie przynieść korzyści finansowe i organizacyjne.
Podsumowanie
Ustawa o ochronie sygnalistów wprowadza nowe standardy działania dla organizacji pozarządowych, zmuszając je do przyjęcia bardziej otwartego i odpowiedzialnego podejścia do zgłaszania nieprawidłowości. Mimo że przepisy wiążą się z nowymi obowiązkami, stanowią również szansę na budowanie bardziej etycznych i przejrzystych NGO. Organizacje, które podejdą do tych wyzwań w sposób świadomy i profesjonalny, z pewnością zyskają na wiarygodności i zaufaniu zarówno wewnątrz swoich struktur, jak i w oczach opinii publicznej.
WYBIERZ SZKOLENIE Z ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH