Kto to jest sygnalista?

Kim jest sygnalista?

Sygnalista to osoba, która dostrzega naruszenia lub poważne nieprawidłowości w swojej organizacji i decyduje się je zgłosić. Często są to sprawy, które bez sygnalisty nigdy nie ujrzałyby światła dziennego. Taka decyzja może wynikać z potrzeby ochrony interesu publicznego lub troski o uczciwość i etykę w zakładzie pracy. Dlatego sygnaliści są coraz częściej postrzegani jako osoby niezbędne dla poprawnego funkcjonowania sektora publicznego i prywatnego. W Polsce ochrona sygnalistów zyskuje na znaczeniu, a ustawodawcy wypracowali specjalne regulacje, które zapewniają im ochronę prawną.

Przyjrzyjmy się bliżej, czym dokładnie zajmuje się sygnalista, jakie przepisy obowiązują w Polsce w kwestii ochrony sygnalistów, oraz jakie są procedury zgłaszania nieprawidłowości.

Czym zajmuje się sygnalista?

Sygnalista to osoba, która decyduje się na ujawnienie nieprawidłowości, z którymi spotkała się w kontekście związanym z pracą. Tego typu działania mogą obejmować różnorodne naruszenia przepisów prawa, etyki, czy też wewnętrznych regulacji danej organizacji. Sygnalista zgłasza, czyli formalnie informuje o problemie, zwykle kierując zgłoszenie wewnętrzne do pracodawcy lub organu nadzorczego. Działanie sygnalisty obejmuje ujawnienie spraw takich jak:

• naruszenia przepisów prawa pracy,
• nieetyczne działania kadry zarządzającej,
• praktyki korupcyjne,
• łamanie przepisów dotyczących ochrony środowiska,
• naruszenie bezpieczeństwa w zakładzie pracy.

Sygnalista, zgłaszając takie problemy, działa na rzecz dobra publicznego, przyczyniając się do stworzenia bezpieczniejszych i bardziej uczciwych miejsc pracy. Zgłaszanie nieprawidłowości to jednak wyzwanie, szczególnie jeśli sygnalista obawia się działań odwetowych ze strony pracodawcy lub współpracowników.

Kto może być sygnalistą?

Sygnalistą może zostać każdy pracownik lub współpracownik organizacji, który w trakcie swojej pracy zetknął się z nieprawidłowościami i zdecydował się je zgłosić. Oznacza to, że nie tylko osoby zatrudnione na podstawie stosunku pracy, ale także osoby współpracujące na umowach cywilnoprawnych, samozatrudnieni czy stażyści mogą pełnić rolę sygnalisty. W niektórych przypadkach sygnalistą może zostać także osoba zewnętrzna, która w ramach swojej działalności lub kontaktu z daną firmą miała dostęp do informacji o naruszeniach. Zgłoszenie nieprawidłowości jest możliwe w momencie, gdy sygnalista jest świadomy, że zgłasza istotne naruszenia prawa lub zasad wewnętrznych.

Warto zaznaczyć, że nie każda osoba, która zdecyduje się zgłosić nieprawidłowości, zyska status sygnalisty. Ustawa o ochronie sygnalistów wymaga, by zgłoszenia były uzasadnione i składane w dobrej wierze, czyli bez intencji zaszkodzenia innym. Sygnalista w firmie czy organizacji publicznej musi więc kierować się odpowiedzialnością oraz troską o dobro publiczne.

Ochrona sygnalistów w Polsce

Polska została zobowiązana aby dopasować swoje prawodawstwo do dyrektywy unijnej, czego skutkiem jest ogłoszenie Ustawy o Ochrona Sygnalistów. Polska ustawa o opracowana na podstawie europejskich przepisów, ma na celu ochronę osób zgłaszających nieprawidłowości przed działaniami odwetowymi. To oznacza, że pracodawca nie może:

• rozwiązać stosunku pracy z sygnalistą,
• zdegradować go ani przenieść na inne stanowisko,
• wprowadzić nieuzasadnionych zmian w jego obowiązkach.

Sygnalista powinien móc liczyć na pełną ochronę swoich praw oraz odpowiednie warunki do wykonywania obowiązków zawodowych. Ochrona sygnalistów ma być wdrażana w organizacjach o odpowiedniej wielkości i w instytucjach publicznych. Pracodawcy, których podmioty zatrudniają co najmniej 50 pracowników, są zobowiązani do wprowadzenia wewnętrznych procedur umożliwiających zgłaszanie naruszeń prawa.

Kogo dotyczą przepisy o sygnalistach?

Ustawa o ochronie sygnalistów i przepisy wynikające z dyrektywy unijnej odnoszą się do wszystkich miejsc pracy i zakładów zatrudniających powyżej 50 pracowników, a także wybranych instytucji publicznych. W praktyce oznacza to, że firmy prywatne, które osiągnęły określoną wielkość, muszą wdrożyć procedury zapewniające pracownikom możliwość dokonywania zgłoszeń wewnętrznych oraz ochronę przed działaniami odwetowymi.

Przepisy te mają zastosowanie do szerokiego grona podmiotów, w tym:

• przedsiębiorstw prywatnych,
• instytucji publicznych,
• organizacji pozarządowych,
• jednostek administracji państwowej i samorządowej.

Każdy podmiot, który jest objęty przepisami ustawy o ochronie sygnalistów, zobowiązany jest do opracowania procedur zgłaszania nieprawidłowości oraz przeprowadzenia działań następczych. Wdrożenie takich procedur jest kluczowe dla zapewnienia, że sygnalista będzie czuł się bezpiecznie i komfortowo zgłaszając naruszenia prawa.

Procedura zgłoszenia nieprawidłowości

W Polsce, aby zgłoszenie nieprawidłowości było uznane za ważne, sygnalista musi przejść przez określoną procedurę. W ramach tej procedury sygnalista może wybrać, czy chce zgłosić nieprawidłowość wewnętrznie, czyli bezpośrednio pracodawcy, czy też zdecyduje się na zgłoszenie zewnętrzne do organów nadzoru.

1. Zgłoszenie wewnętrzne – pracownik zgłasza nieprawidłowość zgodnie z wewnętrznymi procedurami wdrożonymi w firmie. Procedura ta obejmuje weryfikację zgłoszenia i podjęcie działań mających na celu rozwiązanie problemu.
2. Zgłoszenie zewnętrzne – sygnalista może także skierować swoje zgłoszenie do organu zewnętrznego, jeśli wewnętrzne zgłoszenie nie przyniosło oczekiwanego efektu lub gdy istnieje poważne ryzyko działania odwetowego ze strony pracodawcy.
3. Ujawnienie publiczne  – sygnalista może zdecydować się na ujawnienie publiczne nieprawidłowości, jeżeli uważa, że jest to konieczne dla ochrony interesu społecznego.

Jak wygląda wdrożenie ochrony sygnalistów w firmie?

Wdrożenie procedur ochrony sygnalistów to obowiązek pracodawców objętych przepisami ustawy. W praktyce wymaga to opracowania odpowiednich zasad oraz powołania osoby lub działu odpowiedzialnego za przyjmowanie zgłoszeń i zapewnienie sygnalistom ochrony. W wielu firmach wdrożenie systemu zgłaszania nieprawidłowości oznacza konieczność opracowania wewnętrznych kanałów komunikacji, które gwarantują anonimowość sygnalisty oraz możliwość podjęcia działań naprawczych.

Rola sygnalisty a korzyści dla organizacji

Sygnalista nie tylko wpływa na poprawę funkcjonowania organizacji, ale może także przyczynić się do uniknięcia problemów prawnych oraz poprawy wizerunku firmy. Firmy, które decydują się na wdrożenie kompleksowych procedur ochrony sygnalistów, budują zaufanie zarówno wśród pracowników, jak i klientów. Działanie zgodnie z przepisami ustawy o ochronie sygnalistów staje się standardem w świecie biznesu, w którym etyka, transparentność i dbałość o interes publiczny mają coraz większe znaczenie.

WYBIERZ SZKOLENIE Z ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH