Podatek dochodowy od osób fizycznych - przy wyliczaniu wynagrodzenia pracownika z kwoty brutto do kwoty netto niezmiernie istotna jest kwestia odpowiedniego naliczenia zaliczki na podatek dochodowy i jej odtrącenia z wynagrodzenia i przekazania do Urzędu Skarbowego. Najogólniej ujmując, podatek jest to ogólne, przymusowe, bezzwrotne, nieodpłatne świadczenie pieniężne na rzecz państwa lub jednostek samorządu terytorialnego.
Podatek dochodowy od osób fizycznych - elementy techniczne
Elementy techniczne podatku to elementy konstrukcji podatku. Zaliczają się do nich w szczególności:
- podmiot podatku,
- przedmiot podatku,
- podstawa opodatkowania,
- stawka podatkowa – wymiar podatku,
- skale podatkowe,
- zwolnienia, ulgi, zwyżki.
Przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych a zwolnienia podmiotowe
Przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie przewidują zwolnień typu podmiotowego, tzn. adresowanych do ściśle wskazanych podatników. Z kolei art. 21 tejże ustawy obejmuje szeroki katalog zwolnień przedmiotowych, które są związane z zaistnieniem konkretnej sytuacji. Obowiązujące zwolnienia przedmiotowe w podatku dochodowym od osób fizycznych to ponad 130 pozycji, można je ująć w dziewięciu grupach – są to mianowicie zwolnienia:
- o charakterze socjalnym,
- o charakterze odszkodowawczym i z tytułu ubezpieczeń gospodarczych,
- niektóre przychody związane z pracą,
- niektóre przychody związane ze sprzedażą,
- niektóre przychody rencistów i emerytów,
- związane z dietami,
- niektóre przychody z kapitałów i praw majątkowych,
- niektóre przejawy działalności gospodarczej,
- niektóre dochody osiągane za granicą.
Dochody a podatek dochodowy
Do zakresu przedmiotowego podatku dochodowego osób fizycznych należą wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkami dochodów, które zostały zakwalifikowane przez ustawę do kategorii zwolnień przedmiotowych. W wypadku osiągania przez podatnika dochodów z różnych źródeł (co najmniej dwóch) jako przedmiot opodatkowania w podatku dochodowym występuje suma dochodów z tych źródeł.
Jako przedmiot opodatkowania w podatku dochodowym od osób fizycznych przyjęto dochód w trakcie powstawania, co oznacza, iż przedmiotem opodatkowania jest tutaj osiąganie dochodu. W konsekwencji tego za dochód podlegający opodatkowaniu uznaje się wypadkową przychodów i kosztów ich uzyskania.
Przychody w ustawie podatku dochodowym od osób fizycznych
Przychodami, w myśl art. 11 ustawy, są otrzymane albo postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Ustawa precyzuje przychód przez zastosowanie tzw. teorii źródeł przychodów. W art. 10 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych zostały wskazane następujące źródła przychodów:
- stosunek służbowy, stosunek pracy, w tym spółdzielczy stosunek pracy, członkostwo w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną, praca nakładcza, emerytura lub renta,
- działalność wykonywana osobiście,
- pozarolnicza działalność gospodarcza,
- działy specjalne produkcji rolnej,
- nieruchomości bądź ich części,
- najem, podnajem, dzierżawa, poddzierżawa oraz inne umowy o podobnym charakterze,
- kapitały pieniężne i prawa majątkowe,
- odpłatne zbycie nieruchomości lub ich części oraz udziału w nieruchomości,
- inne źródła, np. przychody nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach.
Podatek dochodowy od osób fizycznych - koszty uzyskania przychodu
Zgodnie z art. 22 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, koszty uzyskania przychodów to wszystkie koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów albo zachowania bądź zabezpieczenia źródła przychodów. W wypadku uzyskiwania przychodów z najmu, dzierżawy oraz innych umów o podobnym charakterze, działalności wykonywanej osobiście oraz działów specjalnych produkcji rolnej, koszty uzyskania przychodów to faktycznie poniesione koszty (przy założeniu prowadzenia ksiąg rachunkowych). Natomiast przy innych źródłach przychodów koszty uzyskania przychodów są określane ryczałtowo.
W myśl przepisu art. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, podatek ten dotyczy tylko opodatkowania osób fizycznych. Art. 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych obejmuje definicje pojęć – nieograniczonego i ograniczonego obowiązku podatkowego. Jeżeli chodzi o nieograniczony obowiązek podatkowy, to znajduje on zastosowanie wobec osób mających miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Oznacza on, iż osoby te podlegają obowiązkowi podatkowemu od całości swych dochodów bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów. Z kolei ograniczony obowiązek podatkowy dotyczy osób, które nie mają miejsca zamieszkania w Rzeczypospolitej Polskiej – te osoby podlegają obowiązkowi podatkowemu wyłącznie od dochodów uzyskanych w Polsce. Za osobę mającą miejsce zamieszkania na terytorium RP uznaje się osobę fizyczną, która:
- posiada na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej centrum interesów osobistych bądź też gospodarczych (ośrodek interesów życiowych), albo
- przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dłużej niż 183 dni w roku podatkowym.
Kto jest podatnikiem podatku dochodowego?
Podatnikami podatku dochodowego od osób fizycznych nie są spółki nieposiadające osobowości prawnej, tj. spółki osobowe: cywilna, jawna, partnerska, komandytowa i komandytowo-akcyjna, ale ich wspólnicy, o ile są oni osobami fizycznymi. W myśl art. 8 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, przychody z udziału w spółce osobowej łączy się z pozostałymi przychodami ze źródeł. W przypadku braku określenia w umowie spółki udziałów poszczególnych wspólników przyjmuje się, iż te udziały wspólników w dochodach są równe.
Co do zasady, podatnikami podatku dochodowego od osób fizycznych nie są łącznie małżonkowie, lecz każdy z nich odrębnie. Zgodnie z art. 6 ust. 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, możliwe jest jednak łączne opodatkowanie małżonków, o ile spełnione są łącznie przesłanki wskazane w tym przepisie. Niemniej rozwiązanie to nie oznacza, iż powstaje w ten sposób nowy podmiot podatku – osoby te wciąż są odrębnymi podatnikami. Małżonkowie mogą podlegać jednak łącznemu opodatkowaniu, gdy spełnione są równocześnie następujące warunki:
- podlegają nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu,
- między małżonkami istnieje wspólność majątkowa,
- pozostają w związku małżeńskim przez cały rok (tego warunku nie narusza sytuacja, gdy małżonek umrze w trakcie roku podatkowego),
- złożą wniosek o łączne opodatkowanie we wspólnym zeznaniu rocznym (w wypadku śmierci małżonka wniosek składa tylko podatnik).
Podatek dochodowy od osób fizycznych a małoletni
Podatnikami podatku dochodowego od osób fizycznych są też małoletni, jednak ustawa przewiduje, że większość z ich dochodów dolicza się do dochodów rodziców, co powoduje, iż obowiązek zapłaty podatku i rozliczenia ciąży na rodzicach, nie zaś na małoletnich. W sytuacji, gdy małżonkowie podlegają odrębnemu opodatkowaniu, dochody małoletnich dzieci dolicza się po połowie do dochodu każdego z małżonków. Należy przy tym zwrócić uwagę, że obok tego, że rodzice rozliczają dochody osiągane przez małoletnie dzieci, to podobnie jak małżonkowie wspólnie rozliczać się z dziećmi mogą osoby, które samotnie je wychowują. Ustawodawca – określając osobę samotną – przyjmuje stan prawny, nie zaś faktyczny. Osoba ta musi być więc rozwiedziona lub pozostawać w separacji i mieć sądownie przyznaną opiekę nad dzieckiem albo małżonek tej osoby nie żyje. To również specyficznie określony podmiot opodatkowania.
Podatek dochodowy od osób fizycznych - podstawa zaliczki
Na podstawie wskazanych wyżej zasad zaliczka na podatek dochodowy podlega odliczeniu z wynagrodzenia brutto pracownika. W celu ustalenia podstawy obliczenia zaliczki na podatek dochodowy, od przychodu pracownika odejmuje się składki na ubezpieczenia społeczne i koszty uzyskania przychodu. Rodzaj zastosowanych kosztów zależny jest od miejsca zamieszkania pracownika – jest to niezmienna kwota ryczałtowa. Szczegółowe stawki tych kosztów są następujące: 250 zł dla pracownika miejscowego oraz 300 zł za pracownika dojeżdżającego. Po odjęciu od wynagrodzenia brutto składek i kosztów uzyskania przychodów dokonuje się właściwych obliczeń – należy przemnożyć uzyskaną podstawę przez określoną stawkę podatkową (17% bądź 32%), potem zaś odjąć od otrzymanej wartości kwotę wolną od podatku. Wyliczony w ten sposób podatek winien zostać dodatkowo pomniejszony o składkę na ubezpieczenie zdrowotne, ale tutaj wyłącznie w wysokości 7,75% podstawy wymiaru składki. Po tym pomniejszeniu otrzymywana jest należna zaliczka na podatek dochodowy od wynagrodzenia pracownika.
Jeśli chcesz poszerzyć swoją wiedzę z zakresu kadr i płac zapraszamy na nasze szkolenia kadry i płace. Sprawdź także nasze szkolenia z zamówień publicznych.
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 26 lipca 1991r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. 1991, Nr 80, poz. 350 z późn. zm).
