Instytucja powstrzymania się od pracy. Wielu pracowników oraz pracodawców zapomina o takiej instytucji regulowanej przepisami kodeksu pracy jak: powstrzymanie się od pracy. Czasami pracodawcy mylnie ją interpretują, a pracownicy nie wiedzą jakie tak naprawdę mają uprawnienia w sytuacji zagrożenia ich zdrowia lub życia w sytuacji wykonywania niebezpiecznej pracy. Dlatego warta jest przybliżenia i zaprezentowania jej skutków prawnych. Także jakie są przesłanki jej stosowania.
Kodeks pracy a powstrzymanie się od pracy
Na podstawie art. 210 Kodeksu pracy, pracownikowi przysługuje prawo powstrzymania się od wykonywania pracy zagrażającej życiu bądź zdrowiu przy spełnieniu przesłanek:
- warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy,
- warunki pracy stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia i życia pracownika bądź wykonywana przez niego praca stwarza niebezpieczeństwo dla zdrowia i życia innych osób.
Instytucja powstrzymania się od pracy - obowiązki pracodawcy
Obowiązkiem pracodawcy jest zapewnienie warunków pracy, które są zgodne z przepisami i zasadami BHP, tzn. warunki te nie mogą stwarzać zagrożenia dla zdrowia lub życia pracownika. Gdy powstrzymanie się od wykonywania pracy nie usuwa zagrożenia, pracownik ma prawo oddalić się z miejsca zagrożenia, lecz musi wciąż pozostawać w dyspozycji pracodawcy. Nie może wtedy sobie pójść do domu czy na jakieś zakupy.
Kodeks pracy daje gwarancję, iż pracownik nie może ponosić jakichkolwiek niekorzystnych dla siebie konsekwencji z przyczyny powstrzymania się od pracy bądź oddalenia się z miejsca zagrożenia z uwagi na zagrożenie zewnętrzne. Intencją wprowadzenia tego przepisu jest ochrona pracownika przed możliwymi sankcjami pracodawcy.
Obowiązki pracownika w odniesieniu do powstrzymania się od pracy
Pracownik, który powstrzymał się od pracy, jest zobowiązany niezwłocznie zawiadomić o tym fakcie pracodawcę. Gdy pracownik tego nie uczynił, to powstrzymywanie się od wykonywania pracy traktowane jest jako naruszenie przez niego obowiązku wykonywania pracy. Zawiadomienie pracodawcy o powstrzymywaniu się od wykonywania pracy niebezpiecznej ma tutaj na celu poinformowanie pracodawcy o przyczynie niewykonywania pracy. W wypadku stwierdzenia braku podstaw do powstrzymywania się od pracy przez pracownika pracodawca może udzielić kary upomnienia lub nagany bądź też zwolnić go z zachowaniem lub bez zachowania okresu wypowiedzenia. Zastosowane sankcje winny być stosownie uzasadnione przez pracodawcę.
Wynagrodzenie za czas powstrzymywania się od wykonywania pracy
Za czas powstrzymywania się od wykonywania pracy bądź też oddalenia się z miejsca zagrożenia pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia w wysokości takiej, jaka należna jest za czas przebywania na urlopie wypoczynkowym.
Przy powstrzymywaniu się od pracy niebezpiecznej czy zagrażającej życiu nie można także zapominać, że ta instytucja ma także zastosowanie do pracowników wykonujących zawody, do których wymagana jest szczególna sprawność psychofizyczna. Dlatego też prawo powstrzymywania się od pracy przysługuje tym pracownikom, których praca wymaga szczególnej sprawności psychofizycznej. Przy czym nie wskazano w ustawie definicji pojęcia „stan psychofizyczny”. Na bieżąco o tym, czy pracownik jest dopuszczony do pracy decyduje jego bezpośredni przełożony, który ocenia jego stan psychofizyczny. Przy czym prawo powstrzymywania się od pracy z powodu stanu psychofizycznego przysługuje, gdy będą spełnione łącznie dwie przesłanki:
- gdy stan ten nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy,
- i jednocześnie stan ten stwarza zagrożenie dla innych osób.
Stan psychofizyczny nie musi być takim stanem, który uzasadniałby uzyskanie przez pracownika zwolnienia lekarskiego, lecz może to być np. silne napięcie nerwowe, złe samopoczucie fizyczne albo psychiczne, przemęczenie. Należy wskazać, że nie jest to stan niezdolności do pracy, który usprawiedliwia nieobecność w pracy
Instytucja powstrzymania się od pracy - inne przypadki
Pracownik może powstrzymać się od wykonywania pracy z uwagi na psychofizyczny stan dopiero po zawiadomieniu o tym przełożonego. Stan psychofizyczny, niebędący stanem niezdolności do pracy, który wymaga usprawiedliwienia nieobecności w pracy, sprawia, że pracownik powstrzymujący się od pracy będzie musiał pozostawać w dyspozycji pracodawcy i – o ile jest to możliwe – w miejscu pracy. Ustawodawca nie przewidział tu prawa do zachowania wynagrodzenia. W związku z tym czas powstrzymania się od pracy z uwagi na psychofizyczny stan trzeba traktować jako usprawiedliwiony brak świadczenia pracy z wszystkimi tej sytuacji konsekwencjami prawnymi, które ponosi pracownik.
Podkreślenia wymaga również fakt, że prawo do powstrzymywania się od wykonania pracy w niebezpiecznych warunkach nie przysługuje pracownikom, których obowiązkiem pracowniczym jest ratowanie życia i mienia. To oczywiste zastrzeżenie, ponieważ w tych zawodach niezbędne jest działanie ciągłe.
Podstawa prawna
Ustawa z dnia:
- 26 czerwca 1974 r. - Kodek pracy (Dz.U. 1974, Nr 24, poz. 141 z późn. zm.)
Jeśli chcesz poszerzyć swoją wiedzę z zakresu kadr i płac zapraszamy na nasze szkolenia kadry i płace. Sprawdź także nasze szkolenia z zamówień publicznych.
WYBIERZ SZKOLENIE Z KADR I PŁAC